گزارش روزنامه همشهری از روستای ایستای طالقان

سفر به گذشته در روستای ایستا

مریم هاتف خبرنگار روزنامه همشهری

(9 اسفند 1395)

در روزگاری که همه تلاش دارند تا در زمینه های مختلف خودشان را با تکنولوژی جدید همگام کنند و زندگی شان با تکنولوژی آمیخته شده است کسانی در همین کشور زندگی می کنند که نه از روی فقر که از روی انتخاب به تکنولوژی و هر آنچه ‌ در زندگی کنونی مان از ملزومات اولیه است، پشت کرده اند و روزگار می گذرانند. جایی میان طالقان مرکزی و طالقان بالا روستایی رازآلود قرار گرفته است که اهل طالقان نقل و سخن درباره شان بسیار شنیده اند. هر کس بنا به شنیده ها و دیده‌هایش از مردمان ساکن در این روستا برایمان می گوید. روستای ایستا که اهالی اش به اهل توقف معروفند.

اینجا زمان متوقف شده است

در بزرگی در انتهای کوچه ای به نام کوچه منتظران قرار گرفته است، جایی که محل ورود و خروج اهالی روستای کوچک ایستاست. ورود به این روستا در این روزگار بی شباهت به سفر زمان نیست. پشت این در زندگی به چیزی حدود 90سال قبل بازمی گردد. تعجب نکنید. اینکه می گوییم با ورود به این روستا انگار به یک قرن قبل برگشته اید، اغراق نیست. در این روستای کوچک هیچ نشانی از تکنولوژی و زندگی امروزی وجود ندارد. در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش هیچ خبری از دوچرخه، موتور، ماشین یا وسایل مرسوم کشاورزی مانند تراکتور نیست. خانه های کوچک خشتی در میان زمین های کشاورزی و دامداری قرار گرفته اند. اینجا خبری از آب، برق، گاز و تلفن نیست. اهالی از آب چشمه و چاه استفاده می کنند و شب هایشان را با نور فانوس روشن نگه می دارند. سیدمصطفی علی خانی یکی از اهالی طالقان است که تا کنون چندین مرتبه به این روستا رفته است. او درباره این روستا می گوید: مردم این روستا در یک جایی از تاریخ انگار متوقف شده اند. مردانشان شلوارهای پشمی و پیراهن های بلندی می‌پوشند که تا زانو آمده است. زنان و دخترانشان از خانه بیرون نمی‌آیند و هیچ‌کس آنها را ندیده است. در ضمن هیچ زنی هم اجازه ورود به این روستا را ندارد. به این روستا تنها مردان، آن هم به سختی امکان رفت و آمد دارند.

اهل توقف خودکفا هستند

وی درباره کسب و کار اهالی این روستا می گوید:کشاورزی می کنند و دامداری. اسب های بی نظیری هم دارند که قیمت هر کدامشان بسیار زیاد است و گویا مصری ها این اسب ها را می خرند. این گروه که خود را اهل انتظار می دانند راهی طالقان شدند و بخشی از زمین های در حاشیه رودخانه شاهرود را خریدند و ساکن شدند. این خانواده ها به این دلیل از امکانات مرسوم زندگی پرهیز می کنند که آن را شبیه زندگی کفار می دانند. آنها تمام ملزومات زندگی شان را خودشان تامین می کنند و اگر به ناچار برای خرید برخی ملزوماتی که بیشتر هم مربوط به دامداری است از روستا خارج شوند با گاری و اسب به طالقان می آیند و تنها از کسانی خرید می کنند که به نظرشان کسب و کارشان پاکیزه است. علی خانی در این باره ادامه می دهد: مردم طالقان این افراد را سال هاست که پذیرفته اند و هیچ مشکلی با آنها ندارند چرا که اهالی توقف رفتار بسیار خوبی دارند. مردمان آرامی هستند که تا به حال هیچ کس نزاع و درگیری ازشان ندیده است. درباره اعتقاداتشان هم با هیچ کسی وارد بحث و گفت وگو نمی شوند و تلاش نمی کنند تا دیگران را نسبت به سبک زندگی شان متقاعد کنند و کسی هم در مقابل از آنها‌سوال و جواب نمی کند.

موافقی بمان، مخالفی برو

علی خانی که در رفت و آمدهایش به این روستا تلاش کرده تا شناخت کامل تری نسبت به سبک زندگی شان پیدا کند، می‌گوید: اهالی این روستا ‌ انگار تارک دنیا شده اند. در این روستا هیچ خبری از عروسی، جشن، تولد و مناسبات معمولی مردمان امروز وجود ندارد. هیچ کدام شناسنامه و کارت شناسایی ندارند. از هیچ امکانات شهری استفاده نمی کنند. حتی روستایشان هم در وزارت کشور ثبت نشده است. در این روستا مدرسه نمی بینید. کودکانشان به سبک سنتی و مکتب خانه ای با فراگیری دروس قدیم و محرمات فقهی، خوشنویسی و اصول عقاید با سواد می شوند.

قبل تر حدود 40تا 50خانواده در این روستا زندگی می کردند اما الان تعداد این خانواده ها به عدد 10رسیده است. گویا وقتی کودکان به سن بلوغ می رسند این اجازه را دارند تا خودشان درباره ادامه زندگی شان تصمیم بگیرند. یا در روستا می مانند و به همین شیوه زندگی شان را دنبال می کنند یا برای ورود به جامعه راهی می شوند. علی خانی در این باره می گوید: آن طور که ما شنیده ایم و در میان مردم طالقان گفته می شود کسی که این روستا را ترک کند دیگر اجازه ورود به آن را ندارد. نکته دیگر اینکه در حال حاضر این روستا به مقصد بسیاری از گردشگران مرد تبدیل شده است. از مسئولان کشوری بگیرید تا مسافران و گردشگران زیادی که برای کنجکاوی وارد این روستا شده اند و زندگی مردم این منطقه را از نزدیک مشاهده کرده اند.

اهل توقف پیرو میرزا صادق تبریزی هستند

اما در توضیح اینکه این اعتقاد از کجا آمده و این افراد پیرو چه کسی هستند، باید یادی کنیم از مجتهد تبریزی که در سال 1274 ه.ق در شهر تبریز دیده به جهان گشود. او كه از فقیهان مشهور دوره مشروطیت بود دارای آرای تجدد ستیزانه‌ای بود. میرزا صادق از آن مردانی بود كه در دو حیطه نظر و عمل برطرد مطلق اندیشه تجدد و دستاوردهای آن تأكید فراوان می‌كرد و تا پایان عمر در سال 1351 قمری بر عدم استفاده از ابزار تكنولوژیك و امور جدید و مدرن فتوا می‌داد. از دیگر سو و بر این باور بود كه نظام قانونگذاری جدید و عرفی‌ در قالب نظام مشروطیت غیرممكن است بر همین اصل میرزا صادق از مخالفان سر سخت مشروطیت و پیامدهای آن بود و ‌ برخلاف علمایی همچون شیخ فضل‌الله مشروطه مشروعه را نیز قبول نداشت.  اهالی توقف یا انتظاریون یا آخر الزمانی‌ها طایفه‌ای هستند كه در اراضی  منطقه شرق طالقان ساکن شدند. این مجموعه مسكونی كه در كنار رودخانه شاهرود شكل گرفته در بین اهالی طالقان به «فانوس آباد»، «كوی منتظران» و «روستای ایستا» مشهور است.

کتابی درباره روستای ایستا

در طول این چند سال، افرادی ضمن رفت و آمد به این روستا به جمع آوری اطلاعاتی درباره اعتقادات و سبک و سیاق زندگی شان پرداخته اند. در این زمینه کتابی هم با عنوان «روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقف در طالقان» تألیف حسین عسکری از پژوهشگران شهرستان ساوجبلاغ در 144 صفحه و شمارگان 2100 نسخه به وسیله نشر شهید محبی منتشر شد. این کتاب نخستین پژوهش درباره طایفه تجددگریز ساکن در منطقه طالقان است که بر تقلید از میرزا صادق مجتهد تبریزی (از علمای دوره مشروطیت) باقی مانده اند و با الهام از آرای او روستایی سنتی و ایستا در طالقان سامان داده اند.